میگویند سیر علاج سرماخوردگی است و فشار خون و میزان کلسترول را پایین میآورد و درمان دردهای دیگری هم هست. آیا این گفتهها پشتوانه علمی دارد؟ چطور میتوان در برنامه غذایی روزانه سیر بیشتری مصرف کرد؟
باهی وندیبور، متخصص تغذیه کودکان و سخنگوی انجمن تغذیه بریتانیا، میگوید: «سیر مقدار فراوانی پتاسیم، فسفر، روی، سولفور و مقدار متوسطی منزیم، منگنز و آهن دارد. میشود گفت گیاهی شگفت انگیز است».
«در سیر خام مقدار زیادی آلیسین هست؛ ترکیب آلی گوگرد که خاصیتهای سلامتیبخش فراوانی دارد. در سیر نه فقط دامنه وسیعی از مواد مغذی ضروری برای بدن هست، بلکه به عنوان منبع سرشار فیبر پریبیوتیک هم اهمیت دارد. چیزی که برای تأمین موادغذایی لازم برای باکتریهای روده حیاتی است. این میکروبهای بیضرر برای رشد و تأمین سلامت کل دستگاه گوارش به این فیبر نیاز دارند.»
در پژوهشی که سال ۲۰۱۶ در دانشگاه پزشکی اصفهان در ایران انجام شد، شرکتکنندگان در آزمایش به مدت هشت هفته روزانه ۲۰ گرم ترکیب سیر و یک قاشق غذاخوری آبلیمو مصرف کردند و نتیجه پژوهش مثبت بود و میزان کلسترول و فشار خون آنها کاهش پیدا کرد.
پژوهش دیگری، که در همان سال انجام شد، نشان داد که مکملهای غذایی سیر میتوانند فشار خون را کم کنند.
هرچند اگر نظر دانشگاه استنفورد را بخواهید پاسخ دیگری دریافت خواهید کرد. در سال ۲۰۰۷، پژوهشگران این دانشگاه نتیجه پژوهشی را منتشر کردند که خط بطلان بر «باور دیرین» کاهنده کلسترول بودن سیر میکشید.
در این پژوهش مصرف شش ماه سیر روی ۲۰۰ فرد بزرگسال سالم با میزان کلسترول معمولی هیچ اثری بر کاهش کلسترول خون (الدیال یا کلسترول بد) آنها نگذاشت.
دکتر گاردنر مؤلف این پژوهش چنین توضیح میدهد: «میزان سیر مورد استفاده در پژوهش روزانه یک پره بود».
آیا پژوهشهایی که نشان میدهد سیر شاید برای جلوگیری از بیماریهای قلبیعروقی مفید باشد تغییری در نظر دکتر گاردنر ایجاد کرد؟ او میگوید: «پژوهش ما با شرکت ۲۰۰ نفر و به مدت شش ماه با اعتبار بالا و نیروهای متخصص انجام شد و مؤسسه ملی بهداشت آمریکا ۱.۴ میلیون دلار بودجه آن را تأمین کرد».
«باعث شگفتی من خواهد بود اگر از زمان انجام پژوهش ما پژوهش دیگری به این اعتبار و دقت انجام گرفته باشد و اگر چنین پژوهشی انجام شده باشد مایلم از آن مطلع شوم».
دکتر گاردنر در ادامه میگوید: «پذیرفتنی است که سیر خواص فراوانی برای سلامتی ما داشته باشد. نشان دادن این فواید به صورت پژوهش معتبر و با طراحی صحیح و علمی کار آسانی نیست».
ماریت اوترلی و همکارانش در دانشگاه علوم و فناوری نروژ بهعنوان بخشی از پژوهشهای این دانشگاه درباره سرطان این موضوع را هم بررسی کردهاند.
«ما دریافتیم که عصاره سیر تازه (و همچنین سیر تازه) باعث فعال شدن مکانیسم استرس سلولی میشود که برای پاکسازی یا نابودی سلولهایی که برای تجدید و تولید پروتئین مشکل ایجاد میکنند (وضعیتی که افراد مبتلا به سرطان تجربه میکنند) مفید است. ما فکر میکنیم تأثیر مثبت بیولوژیکی سیر بر سرطان اهمیت فراوانی دارد».
گروه پژوهش عصاره سیر را با ترکیب سیر تازه و اتانول تهیه میکرد. نتیجه این بود که دریافتند برای چندین نوع از سرطان مفید و مؤثر است.
«چندین پژوهش اپیدمیولوژی یا همهگیرشناسی نشان داده است که سیر بر سرطانهای روده، روده بزرگ، پستان و پروستات اثر مثبت دارد. ما عصاره سیر را روی سرطان پستان در موشها آزمایش کردیم و اثرات ضد سرطان آن را مشاهده کردیم».
هرچند نتایج این پژوهش هم مخالفانی دارد. برای مثال ترکیب سیر «فرّار» است و اگر فرآیند خشککردن انجمادی روی آن انجام شود تأثیر آن کاهش پیدا میکند. «بسیاری از محصولات بهداشتی با روش خشککردن انجمادی تهیه میشوند و این نکته مهمی است».
نکته دیگر اینکه این پژوهش روی جانوران انجام شده است نه انسانها هرچند دکتر اوترلی با اعتماد کامل حاضر است آن را تکرار کند.
«در پژوهش اخیر که به روش آزمایش مداخلهای روی ۸۳ انسان با استفاده از سیر خام، عصاره سیر و آلیسین انجام شد دریافتند که بر بهبود و درمان دامنه وسیعی از بیماریها از جمله سرطان اثر مثبت دارد».
«بسیاری از پژوهشهای همهگیرشناسی رژیمهای غذایی شامل دو پره سیر خام در هفته را بررسی کردهاند و دریافتند که باعث کاهش خطر ابتلا به سرطان میشود».
هرچند برخی متخصصان در این مورد تردید دارند، اما پژوهشهایی انجام شده که نشان میدهد سیر میتواند جلوی سرماخوردگی را بگیرد. مارک کوهن، استاد دانشگاه سیدنی غربی، پژوهشی در این زمینه انجام داده است. پژوهش او نتوانست شواهد کافی مبنی بر رد یا قبول این نظر به دست آورد هرچند او معتقد است سیر در این زمینه مفید است.
«شواهدی وجود دارد که از مصرف سیر برای مقابله با عفونتها حمایت میکند و سیر خاصیت ضدّ میکروبی و ضدّ ویروسی دارد. پژوهش اخیر نشان داده است که سیر خواص ضدّ ویروسی دارد و میتواند جلوی ورود ویروس به سلولهای میزبان را بگیرد».
وندیبور میگوید: «اگر سیر خواص مفیدی داشته باشد گنجاندن سیر در رژیم غذایی به طور مداوم و منظم کلید تندرستی است. چون نسخهای فراگیر و همگانی در این زمینه وجود ندارد هدف این است که حداقل هفتهای یک بار در وعدههای غذایی خود از سیر استفاده کنید».
«سیرهای سفت را انتخاب کنید و آنها را در مکانی خنک و خشک و تاریک نگهداری کنید و در یخچال نگذارید. اگر پره سیر نرم شده باشد یا وقتی پوست آن را جدا میکنید رنگ آن تغییر کرده و قهوهای شده باشد خراب شده است و نباید آن را مصرف کنید».
ون دیبور میگوید: «برای برخی افراد سیر باعث مشکلات گوارشی میشود. متأسفانه مصرف سیر برای برخی افراد باعث بروز عوارضی میشود بهویژه افراد مبتلا به سندرم روده تحریکپذیر. به همین دلیل برای همه بهویژه کودکان مبتلا به سندرم روده تحریکپذیر مهم است تا میزان تابآوری شخصی نسبت به سیر را بسنجند».
«یک راه عالی برای لذت بردن از طعم سیر استفاده از روغنهایی با طعم سیر در آشپزی است. با استفاده از این روغنها احتمال بروز عوارض سندرم روده تحریکپذیر کاهش پیدا میکند، اما روغنها بهطور معمول حاوی آلیسین کمتری هستند، مادهای که بسیاری از خاصیتهای سلامتبخش سیر از آن است».